Aj b’aj sex poqb’al ti’j kape Tía Lita, nim qe xjal o chi qanin ti’j ex nti’ o xikan, ok chmetil ch’intl ok kyjax qe xjaw.

O chi b’aj b’ant qe kywitziky’ te jaxjal Sil Pineda, tu’nxix aq’untl xb’ant kyu’n xi qe’ k’aẍjel “Kape Tía Lita”, tuj kojb’il te Ojtxa Tnam, Santa Rosa de Lima tuj nintz tnam de Santa Rosa. Nya’ o’kx kyaj tu´n kych’iy tuj kyk’a’ẍ lu’, ax kyaj tu’n tpon t-chyal kapé ntzaj max kyuk’il tu’n tpon tuj kymes kyaqil qe xjal ajtwi’ Paxil ¿titzan qu’n mi’?, ax ikyx tu’n tpon jlajxa a’.

Kyuj qe kojb’il te Santa Rosa de Lima nimxix qe xjal nchi awan ex nchi aq’unan ti’j kape ex kyaqil qe jaxjal tzqi’nqe  tu’n tlaj aq’untl lu’; at ju’nqe q’i’n aq’untl lu’ tu’n tlaj ajo o’ kyaj yek’an tu’n kyman ex kyaqil q’ij nchi aq’unanxix tu’n tb’ant tuj tu’melxix.

Tuj t-chemajxin te Facebook ma tzaj tma’n tu’n Arminda Sil, tza’nxix xi qe’ aju witziky’ jaxjal, ikytzan tu’mel ikytzan kape, nxi’ ti’n ch’in amb’il tu’n t-pok’il, tu’n tkub’ xilet ex tu’n tkub’ b’inchet.

O’ b’ant jun ab’q’i xi’ qe’ tu’mel aq’untl lu’ tu’n tat Jorge Alberto Sil Urías, tman Arminda, o’ ku’x tawa’n ex o’ kwentin tu’n tlaj nimxix tajb’il ti’j kape ax ikyx n-onin ti’j tuk’il ex txu’ Arminda nana Angela del Rosario Pineda Samayoa.

“A tanq’ib’il nmane lu’, ma ch’inx qo’, o’ qila nimxix amb’il o’ tz’aq’unan ti’j tawal kape, aj xqo ch’iy o qo onin, o kux q-q’o’ne tipb’ilawal, o qo xiline ex nqo k’ane ch’in qaq’unb’en. Tuj ab’q’i o b’aj o qo ximen tib’aj juntl tu’mel aq’untl qexix, tu’ntzan txi’ kynik’b’e’n qe juntl xjal aju ntzaj tq’o’n tu’n tx’otx’ ma kyaj q’o’n tu’n Qajwil”, o tzaj tma’n.

Tilb’ilal jun yek’b’il Kape Tía Lita

IKYTZAN O ITZ’AJ KAPE TÍA LITA

¿Tiqu’n ok tb’i Kape Tía Lita? Tzaj tz’ak’we’n Arminda, chitzan qa o’ txi’ tqa’nan te tman ti b’ib’aj tu’n tok ti’j k’aẍjel, chitzan tman qa a b’ib’aj t-txu’ tu’n tok, tu’n tlaj nim o onin t-txu’ aj tku’x awet tnejil awal kape ex kukx n-onin ti’j kyaqil aq’untl nb’aj b’ant ti’j.

Tzaj t-tx’olb’a’n qa tuj jaxjal tzqi’n twitz t-txu’ tu’n b’ib’aj Tía Lita ex tu’ntzan tlaj ok q’o’n tb’i kape ikyjo.

Nimxix o’ chi ximin tib’aj ju t i tqal qtzajil te tib’ajxix, tzajtzan tma’n tu’n xjal o qo xjeline te qa o’ kyaj tuj tu’melxix aju b’ib’aj k’aẍjel, o b’ant kyu’n kyaqil ntma’n kawb’il tu’ntznjo: “Tuj tu’melxix a qo’ Kape Tía Lita ex nqo tza’laj tu’n txi’ sipit aju q-k’a’ẍ nb’ant tu’n Naomi Sil Pineda, Dina Pineda, Edward Latorre, Mirna Lucía Sil Pineda”.

Tilb’ilal: Nim qe xjal nchi aq’unan ti’j k’aẍjel lu’

O’ LAJET KYWITZIKY’

Tuj xjelb’il xb’ant tu’n La Hora, tzaj tma’n tu’n Arminda qa a tman tuky’ix t-txu’ b’i’x o jaw naj kynab’il tu’n tlaj nim qe xjal nchi yolin tuj chemaj xin tib’aj aq’untl nb’ant kyu’n.

“Awqo’ nqo aq’unan ti’j kape, nxi’ q-k’a’yine kye qa nchi chmon ti’j kape, ex nchi chojon alkye kyaj ex at maj nya’xix b’a’n ta’ twi’, tu’ntzunjo xqo ximan tib’aj juntl tu’mel k’ayb’ilte”, tzaj tma’n.

Chitzan xjal aj xko yolin tuk’il, aj b’aj sex poqb’al ti’j Kape Tía Lita, nim qe xjal o chi qanin ti’j ex nti’ o xikan, ok chmetil ch’ntil ok kyjax qe xjaw; b’a’n tzaj kyqa’ne tuj tumlal chemajxin te Facebook te Arminda Sil Pineda.

QE AMB’IL KYUWXIX

Tzaj tma’nxix Arminda qa o’ yolin tuk’ jun tuk’il, ex xkywset tu’n qa a t-kape nya’ junx kyuk’ txqantl ex tu’njo xjaw itz’aj kyaqil.

Noqx tu’n tlaj xmoje’ aj xtzyet tx’u’j yab’ Covid-19 nti’ oqe’xix kyk’u’j ti’j, o chi ximan tu’n tlajet kywitziky’.

A QE KYUK’IL EX XJAL TZQI’N KYWITZ O CHI ONIN

Tu’n onb’il tzaj q’o’n kyuk’il xb’aj b’inchet tz’ib’ilte b’ib’aj tu’n tok lo’tz ti’j ju’njun tpotzb’il, ju’ntlqe o chi onin tu’n kyetz tilb’ilal, tu’ntzanjo xkyaj tuj tu’melxix b’ib’aj kape, “nti’ b’a’n qu’n ti juntl aq’untl qb’inchetil ok kyjax q’ij, noqx b’a’n qu’n nti’ juntl u’j tu’n tlajet qu’n ti’j jlu’”.

Tuj tnab’il Arminda aju aq’untl ma tzyet kyu’n nim txilen kye qa xjal nchi aq’unan ti’j kape, tu’n tlaj jaku onin tu’n kych’iy qe xjal tuj tu’mel, “ikyjo, tuj weya n-nab’il b’a’nxix tu’n kyoktz qe xjal ti’j jlu’”.

“Chjonte jaxjal nim txilen te qe Esperanza Betzabé Álvarez Muñoz te Nueva Santa Rosa tu’n o’ tzaj yek’in tumlal b’e ex onb’il ti’j jlu’ o’ qo kamb’ina ti’j tnejil t-xol qamb’aj”, xkyuset.

Qe b’inchal Kape Tía Lita qukx nlajet kywitziky’ ex kyaj tu’n tok kytzqi’n kyk’aẍ kyu’n kyaqil qe xjal te Twi’ Paxil.

 

FEDERACIÓN GUATEMALTECA DE ESCUELAS RADIOFÓNICAS – FGER-

VARIANTE DEL IDIOMA: Idioma Maya Mam, Huehuetenango

Artículo anteriorCape Tía Lita, jun na’uuch li ki sutq’ii cho’q yoob’aj ib’
Artículo siguienteCafé Tía Lita, jun wachik’  tzij xajtajik xk’ulmatajik