Li xna’uucheb’ xjunkab’al Sil Pineda ki tz’aqlokru, xb’aan naq rik’in li xyalb’aleb’ xq’e ke’ xyoob’ “Cape Tia Lita”, sa’ li k’aleb’aal Pueblo Viejo, Santa Rosa de Lima sa’ li teep Santa Rosa. Rik’in li k’ayib’aal a’in nake’ xyo’ooni wakliik, ut xk’amb’al xsahil li kape sa’ xmeexeb’ k’iila mil chi poyanam aj Watemaal ut ¿k’a’ut naq ink’a’?, jo’kan ajwi’ sa’ najtil tenamit.
K’iila mil li poyanam nake’ xk’anjela awok ut chinank kape sa’ eb’ li k’aleb’aal Santa Rosa de Lima ut chi xjunileb’ li junq kab’al nawb’ileb’ru chi xb’aanunkil li k’anjel a’an; ut wankeb’ li nake’ kanaa cho’q xmaataneb’ xk’anjelankil chi xb’aanunkil chi anchaleb’ xch’ool ut chi chaab’il rajlal kutan.
K’iila mil li poyanam nake’ xk’anjela awok ut chinank kape sa’ eb’ li k’aleb’aal Santa Rosa de Lima ut chi xjunileb’ li junq kab’al nawb’ileb’ru chi xb’aanunkil li k’anjel a’an; ut wankeb’ li nake’ kanaa cho’q xmaataneb’ xk’anjelankil chi xb’aanunkil chi anchaleb’ xch’ool ut chi chaab’il rajlal kutan.
Li k’a’uxl a’in re li yoob’ank ib’ ki tiklaa chaq na haye’ jun chiab’, xb’aan naq li xyuwa’ li xArminda, Qawa’ Jorge Alberto Sil Urias, ki xch’oolan li awk kape rik’in xrahom rochb’een chaq li xsum aatin xna’ li
xArminda, li Qana’ Angela del Rosario Pineda Samayoa.
“Cho’q re a’an li xyu’am, chalen chaq laa’o wochb’eeneb’ li wiitz’in naq toj ko’k’aloo chaq a’an naj k’e chaq chi xjunil li xhoonal re xch’oolaninkil li xchaq’alruil li kape, xook’ii chi tenq’ank, chi ab’ooni’k ch’oqok ch’ina kape ut ruk’b’al ruu li qawimj. Jun chiab’ anajwank xqa k’a’uxla xb’aanunkil jalan li xyoob’ankil li qa marca, ree naq jalanaqeb’ chik li poyanam te’ xyal xsahilal li naruuchin li ch’och’ a’in osob’tesinb’il xk’ehom qe li Yos” chan.
KAMA’IN NAQ XYO’LA KAPE TIA LITA
Ab’an ¿k’a’ut li xk’ab’a’ Kape Tia Lita?, xArminda naj sume naq ki xpatz’re li xyuwa’ k’aru xk’ab’a’ naraj naq taak’eemanq li xmarca, a’an ki xye naq kama’an taa k’eemanq sa’ xk’ab’a’ li xna’, xb’aan naq junelik ki xtenq’a chaq, chalen naq ki raw li xb’een toon chi kape ut toj kama’an naj b’aanu rik’in chi xjunil li na’ ajmankru ree naq chaab’il taa uuchinq.
Sa’ li xjunkab’al, ki xch’olob’ naq li xna’ nake’ xnawru cho’q Tia Lita ut jo’kan naq kama’an xk’eemank cho’q xk’ab’a’ xmaca li kape.
Rik’in xk’a’uxlankil chi nim ut cho’q ree wulaj kab’ej, li yookowi’ chi patz’ok ki xye chi jumpaat naq ak a’aneb’ chik jun li marca k’eeb’il chiru chaq’rab’, xe’ xb’aanu chi xjunil li naj patz’ li chaq’rab’: chi tz’aqalreru laa’o Kape Tia Lita ut na saho’ qa ch’ool xwotz’b’al erik’in xk’uub’ahom xNaomi Sil Pineda, Dina Pineda, Edward Latorre, Mirna Lucia Sil Pineda.
TOJ YOOKEB’ CHI NA’UUCHIK
Sa’ li patz’ok xb’aanu La Hora, xArminda ki xye naq eb’ li xna’ xyuwa’ ke’ sach xch’ool chirilb’al li xsumenkil li resilaleb’ sa’ li redes sociales, sa’ xk’ab’a’ li xyoob’ankileb’rib’.
“Chi qa junilo li poyanam nakoo awok ch’oqok kape nake’ xk’ayi reheb’ laj chinanel ut nake’ xtoj jo’ chanru nake’raj ut wank naq moko chaab’ilta li xtz’aq, jo’kan naq aajelru xb’aanunkil jalan chik ut a’an chaq li qa k’a’uxl” chan.
Jo’ ki xch’olob’ li xoo patz’okwi’, chirix li xk’eeb’al resil li Kape Tia Lita, naab’aleb’ li poyanam ke’ ok chaq chi patz’ok chanru naq te’ ruuq xtawb’al li qa k’ay ut ink’a’ chik ki tz’aqlok, ab’an wanq chik li xkomon chirueb’ li po chalel; ree naq yo’oon wanqo chankeb’ naruu nake patz’ sa’ li Facebook re Arminda Sil Pineda.
LI HOONAL K’IILA PAAYRU
xArminda xch’olob’ naq ki aatinaq rik’in jun li xlo’oy, a’an ki xyere naq li xkape jalan chiruheb’ chi xjunil ut kama’an naq ki tiklaa chi xjunil.
Ab’an, ki xtawrib’ sa’ li xtiklajik li kaqitiq Covid-19 uyta sa’ xtiklajik ke’ ch’inan kach’inaq li xch’ooleb’, ab’an toj ke’ xk’e xch’ool chi na’uuchik.
EB’ LI XLO’OY UT LI NAKE’ NAWOKRU KE’ OKEN XTENQ’ANKIL
Rik’in xtenq’eb’ li xlo’oyeb’ ke’ ruu chi yiib’ankil li reetalil chiru xlanb’al, wankeb’ chik ke’ risi naab’al xjalamhu li xlanb’al ut aran ki yaalo xk’ab’a’ li kape ut ki k’utun, “laa’o ink’a’ naqa naw k’a’chikru junaq li k’anjel taaqa yoob’ moqon, ab’an moko toj taaqa patz’ tachik rik’in k’iila hu”.
xArminda wank sa’ xch’ool naq li na’leb’ xe’ xb’aanu jwal chaab’il cho’q reheb’ chi xjunil li nake’ awok ch’oqok kape, xb’aan naq chi kama’an naru nake’ xyoob’rib’ ut wakliik, “jo’kan, us raj chankin laa’in naq eb’ li qasqiitz’in te’ okenq”.
“B’anyoxre jun li junkab’al jwal chaab’il
Qana’ Esperanza Betzabe Alvarez Muñoz li wank Nueva Santa Rosa li yoochaq chi qa tenq’ankil ut xk’eeb’al qa na’leb’ jo’kan naq xooru chi xk’eeb’al li xb’een qa yokb’” chan.
FEDERACIÓN GUATEMALTECA DE ESCUELAS RADIOFÓNICAS – FGER-
VARIANTE DEL IDIOMA: Idioma Maya Q’eqchi’, Cobán, Alta Verapaz
